De nieuwste cijfers van het CBS laten zien dat in 2022 meer mensen stierven dan dat er geboren werden. Toch is het voornaamste nieuws in kranten en op tv dat onze bevolking zo razendsnel groeit door migratie. Met name de toestroom van bijna 100.000 Oekraïners dreef de bevolkingscijfers op. Dat tegelijkertijd de natuurlijke bevolkingsgroei is omgeslagen in krimp raakt daardoor ondergesneeuwd. Al eerder haalde ik in een artikel over wat ik “subruralisatie” noem het verschijnsel aan dat de grote steden snel groeien en het platteland verdunt. Dat artikel was nog geschreven tijdens de coronacrisis. Nu de pandemie is uitgeraasd blijken een aantal processen die al langer voorspeld werden versneld werkelijkheid te worden.
Het bovenstaande kaartje is eigenlijk best wel schrikbarend. Vooral buiten de steden zijn de sterftecijfers hoger dan de geboortecijfers. Dat heeft niets te maken met een overdaad aan ammoniakdampen of stikstofneerslag. De krimp op het platteland is het resultaat van de vergrijzing die daar al veel eerder is ingezet. Waar ooit het platteland de kraamkamer van Nederland was worden de afgelopen decennia relatief de meeste kinderen geboren in steden als Utrecht en Amsterdam. Natuurlijk zijn er uitzonderingen als Urk, Staphorst en Barneveld maar in grote lijnen zien we een bijna biologische reden waarom het platteland leeg loopt en de steden groeien.
Als we dan kijken naar het migratiesaldo zien we dezelfde steden donker kleuren. Alle gemeentes in Nederland ontvangen meer immigranten dan dat er mensen emigreren maar waar dat in de meeste plattelandsgemeentes om 4 tot 7 migranten per 1000 inwoners gaat daar kwamen in Amsterdam en Eindhoven meer dan 30 migranten per 1000 inwoners de stedelijke economie versterken.
Het wordt druk in de stad en dat drijft de woningprijzen verder op. Als logisch gevolg stijgt het aantal binnenlandse verhuizingen juist vanuit de populaire steden. Wie een nieuwe woning in de stad niet kan betalen zoekt zijn of haar heil daarbuiten. Hoewel het aantal verhuizingen vanuit de steden groot is loopt de stad er niet door leeg. Voor iedere Eindhovenaar en Amsterdammer die vertrekt komen drie nieuwe stadsbewoners in de plaats.
Doordat de bevolkingsgroei nauwelijks nog bepaald wordt door het aantal zwangerschappen en sterfgevallen is de vraag met hoeveel mensen we in Nederland willen wonen steeds meer een politieke keuze. Onvermijdelijk gaat het dan ook over asielbeleid maar laten we helder zijn dat asielzoekers slechts een klein deel van het aantal immigranten uitmaken. De voornaamste redenen om naar Nederland te komen zijn arbeid en gezinsvorming. We zagen aan de cijfers al dat met de vergrijzende bevolking de komst van jonge gezinnen een prettig vooruitzicht is. Na de coronacrisis zijn we er ook versneld achter gekomen dat er een nijpend tekort is aan arbeidskrachten.
Wanneer we het zuiver economisch bekijken dan is het goed nieuws dat Nederland populair is als vestigingsland voor arbeidsmigranten en aanverwanten. Het tekort aan woningen wordt vaak aangehaald als een reden waarom we de instroom van migranten moeten beperken. De recente cijfers laten zien hoeveel flexibiliteit er nog in de woningmarkt zit. De bevolking in Nederland steeg in 2022 met ruim 200.000 inwoners. Het aantal nieuwbouwwoningen bleef onder 75.000 steken.
Terwijl we beleidsmatig alles op alles zetten om de komende jaren 1 miljoen woningen bij te bouwen blijkt uit de praktijk dat met hetzelfde aantal woningen veel meer mensen te huisvesten zijn. Als we een bevolkingsgroei van 200.000 nieuwe inwoners met 75.000 woningen kunnen opvangen dan zou voor de voorspelde bevolkingsgroei van 1 miljoen inwoners tot 2030 kunnen worden volstaan met 375.000 woningen. Omgekeerd zou je kunnen zeggen dat met 1 miljoen woningen meer dan 2,5 miljoen inwoners een nieuw huis kunnen krijgen.
Dit zijn geen rekentrucs om de maatschappelijke problematiek te bagatelliseren. Je zal starter zijn en geen huis kunnen vinden of van een modaal inkomen een torenhoge huur betalen omdat kopen onmogelijk is Ik wil juist waarschuwen dat we ons teveel blind staren op aantallen. Het gaat er niet om of die miljoen woningen in 2030 of in 2035 zijn opgeleverd. Het gaat om de vraag waar je bouwt, voor wie je bouwt en wat je bouwt.
Er kan na de Oekraïners een nieuwe vluchtelingenstroom op gang komen maar de geschiedenis laat zien dat de kans groter is dat dit een kortstondige piek was. Het aantal migranten; mensen die voor studie, werk en gezin naar Nederland komen, is wel gestaag gegroeid. Tussen 2016 en 2021 kwamen er gemiddeld 250.000 mensen naar Nederland en emigreerden er jaarlijks ruim 150.000. Het aantal kinderen dat geboren wordt blijft al een aantal jaar rond de 170.000 steken terwijl het aantal sterfgevallen dat geboortecijfer inhaalt nu de babyboomers aan het eind van hun levensverwachting zitten.
De vergrijzing van het platteland en de druk op de grote steden overtreft door deze ontwikkelingen eerdere prognoses. Het totale resultaat blijft gelijk. Volgens de prognoses zijn we in 2030 met 18,6 miljoen Nederlanders. Dat betekent dat er in 8 jaar 800.000 mensen bijkomen. Het goede nieuws is dat in het woningbouwbeleid met deze bevolkingsgroei rekening is gehouden. Het slechte nieuws is dat we hardnekkig blijven denken dat we woningen moeten bouwen voor jonge gezinnetjes in de polder.
Lees de cijfers terug op cbs.nl
Harvey Otten 