Eerlijk gezegd heb ik ook jaren gedacht dat zelfbouw nooit een alternatief voor de Nederlandse woningmarkt kan zijn. Net als al mijn vakbroeders ben ik onderwezen in de traditie dat woningbouw volkshuisvesting is. Alsof we woningen bouwen om daklozen te huisvesten en erbarmelijke levensomstandigheden te bestrijden. Dat je huizen bouwt voor mensen die graag op een mooie plek willen wonen sijpelde de afgelopen jaren langzaam door in de nieuwbouwmachine. Voorzichtig werd er nagedacht over de identiteit van woningen, buurten en wijken. Niet al teveel want dankzij de hoogconjunctuur was een enkele nieuwbouwfolder genoeg om alle huizen direct in optie te krijgen.
In die zin kwam de crisis op de woningmarkt als geroepen. De Nederlandse nieuwbouwproductie heeft fantastische wijken opgeleverd maar was tegelijkertijd een productieproces waar niemand meer vat op had. Waarom was woningbouw pas rendabel in series van dertig of meer? Waarom was bouwen in een wei aan de rand van de stad goedkoper dan in de stad zelf? Waarom spuugden professionals en leken hun gal over de 5.40 meter woninkjes met opdekdeuren maar bleek dat type telkens weer het best verkochte en meest rendabele woonproduct? En vooral, waarom bleef het zelf bouwen van een woning naar het ontwerp van een ingehuurde architect concurrerend, hoe gestroomlijnd we de woningproductie ook maakten?
Nog steeds hoor je deskundigen beweren dat we het met zelfbouw niet gaan redden. Laat staan met de collectief particuliere bouw. Dat is maar een heel bescheiden percentage van de markt zo wordt beweerd. Ik geef toe, zelfbouw en CPO is iets voor pioniers, maar hebben we misschien voldoende pioniers om onze nieuwbouwproductie te realiseren?
In crisistijd bouwen we in ons land jaarlijks 20.000 woningen. Begin deze eeuw, voor de crisis waren dat er 50.000. Nederland telt ieder jaar ongeveer een miljoen verhuizingen. Stel dat 1 tot 2% van die verhuizende Nederlandse huishoudens pionier genoeg is om zelf een huis te bouwen. Dat zou betekenen dat meteen de helft van de Nederlandse woningbouwproductie in zelfbouw wordt gerealiseerd. In theorie zijn dat alle Nederlandse koopwoningen. Waarom ook niet? Voor iedere nieuwbouwwoning begint een reeks van verhuizingen. Laat die cyclus beginnen bij de zelfbouwpioniers en onze woningbouwtraditie wordt nog rijker en mooier.
Harvey Otten 