Als architect adviseer je heel wat af. Je adviseert de opdrachtgever over de duizend keuzes waar hij of zij voor staat. Je adviseert de bouwer over toe te passen materialen en technische details. Je adviseert over kosten, over kwaliteit, soms over het proces of over de samenstelling van het projectteam. Toch wil ik geen adviseur genoemd worden. Wat mij betreft is dat veel te vrijblijvend.
Voor een adviseur eindigt de opdracht wanneer het advies is gegeven. Voor een architect is de betrokkenheid nog lang niet voorbij als het gebouw er staat. In die zin levert de architect meer dan een product.
Begrijp me niet verkeerd. Ik ben architect en geen autonoom kunstenaar. De gebouwen die ik ontworpen heb zijn van de eigenaar, er wonen, werken en verblijven mensen. Als iemand de behoefte heeft de zaak te verbouwen en het mag van de lokale welstand dan maak ik geen aanspraak op mijn auteursrecht.
Wel maak ik gebruik van het recht om van gebouwen te zeggen dat ik ze ontworpen heb of bedacht en als je aan me vraagt “Is dat gebouw van jou?” zal ik waarschijnlijk “ja” zeggen.
Dat klinkt misschien potsierlijk maar het werkt twee kanten op. Wanneer een pas opgeleverd gebouw gebreken vertoond staat al snel de naam van de architect in de krant. Niet de naam van degene die het technisch advies gaf of de ingehuurde projectmanager, laat staan van de kostendeskundige die een bezuiniging doorvoerde of de interim-directeur die meer geld uitgaf aan juristen dan aan ontwerpers.
Je zou architectuur in juridisch-management-jargon intellectueel eigendom kunnen noemen. Precies daarin zit het verschil met veel adviseurs. Zeker het rondtrekkend leger van beleidsadviseurs schrijft in ingewikkelde woorden wat de opdrachtgever wil dat ze opschrijven. De architect heeft een ruimere taakopvatting. Het gaat niet alleen over de vraag wat praktisch en betaalbaar is om te bouwen maar ook om de vraag wat de maatschappij en de directe omgeving daarmee op schiet.
Helaas wordt onze beroepsgroep daarom soms als lastig ervaren. Het is natuurlijk veel makkelijker wanneer je gewoon tekent wat de opdrachtgever van je vraagt. Dat je een schets maakt om het ontwerp door welstand te loodsen en het aan de bouwer laat om daar iets van te maken wat er een beetje op lijkt. VooDoo architectuur heb ik het een collega ooit horen noemen omdat de architect alleen een opdracht voor het Voorlopig (VO)en het Definitief Ontwerp (DO) heeft gekregen.
Met halve opdrachten proberen sommige managers kosten te besparen. Zij zijn de adviseurs in de slechtste zin van het woord. Tegen de tijd dat het gebouw er staat zijn ze weer ergens anders dure adviezen aan het geven.
Laat ik daarom voor één keer een vrijblijvend advies geven: Heb je een project waar de manager bedacht heeft dat er bezuinigd moet worden op de architectuur? Kijk dan nog eens kritisch wat je uitgeeft aan die manager zelf.
Harvey Otten 